„ Ocalić od zapomnienia „ – rozmowa z Jadwigą Kotarską

działaczem Towarzystwa Miłośników Kujaw w Radziejowie, współzałożycielem i aktywnym członkiem zespołu folklorystycznego "Kujawy", gawędziarzem, poetą ludowym. 
Jego pamięci stworzyłem kiedyś taki filmik. Tutaj:https://www.youtube.com/watch?v=nNyDvDlx_zg
Jest okazja aby przypomnieć trochę faktów, zdarzeń o tym zespole. Bywają w życiu chwile, które w pamięci zostają i choć czas szybko mija, one nie przemijają.Warto tu przytoczyć wiersz o Kujawach mego przyjaciela Zygmunta Dmochowskiego.
Kujawy, Kujawy!
Dzban przaśny dzieciństwa,W skrach bułana WisłaI twój szept, mój Boże.Kujawy, Kujawy!Moje wielopole,Krzyk wierzb i płomienie,Siermiężność i pamięć.Kujawy , Kujawy!Tylko kurz na drodze.
Pomysł utworzenia zespołu – Kujawy" -tego typu kiełkował w Radziejowie od dawna.
To co jednak osiągnął zespół to praca wszystkich jego członków. Pierwszy skład zespołu to kilka kobiet, już w pewnym wieku, doskonale znających obrzędy kujawskie, jeżeli nie wszystkie z własnych doświadczeń, to na pewno z opowiadań swoich matek lub babek.. Cały więc zespół to autentyczni Kujawianie – to zespół przyjaciół ,których połączyła i łączy wspólna pasja „taniec i śpiew związany z Kujawami i samym Radziejowem"
KS.Pani Jadwigo!Jakie były jego początki?
JK.Powiem tak. Zespół powstał w 1967 roku. Do 1970 r. nazywał się "Kapelą Ludową", dopiero potem zmienił swoje miano na obecne.Inicjatorami jego powstania byli Józef Górczyński, ówczesny prezes Towarzystwa Miłośników Kujaw oraz Józef Prusinowski, członek TMK. Do 1976 r. zespół działał przy Zespole Szkół Mechanicznych, później na stałe przeniósł się do Radziejowskiego Domu Kultury. Oprócz tradycyjnych pieśni, tańców i przyśpiewek kujawskich, zespół ma w repertuarze wielokrotnie prezentowane widowiska obrzędowe, przypominające zwyczaje weselne, dyngusowe, andrzejkowe i zapustowe. - Zespół zaczynał jako kapela ludowa, ale cóż to była za kapela! W swoim składzie miał aż ośmiu skrzypków, prawdziwych artystów ludowych - Dziś tancerzom przygrywa trzyosobowa kapela,
KS.No tak. W tej kapeli na skrzypcach gra od czterdziestu pięciu lat Stanisław Daniel. Kiedyś w rozmowie ze mną tak powiedział – „Zespół to moja pasja i sposób na życie „. To dzięki pani Wandzie Waszak, obecnej kierowniczce artystycznej grupy, widać starania aby się cały czas rozwijał, poszerzał program. Wiele rzeczy można znaleźć w książkach, bezcenne są spotkania z ludźmi, którzy jeszcze pamiętają, to co śpiewały ich babcie, jak muzykowali ich dziadkowie .Starania jej i całego zespołu podobają się publiczności oraz jurorom konkursów i przeglądów, w których "Kujawy" biorą udział. Szkoda, że jej starania i zespołu nie znajdują ostatnio należytego wsparcia. Zespół Folklorystyczny występuje na wielu festiwalach, koncertach, przeglądach i konkursach na terenie całego kraju, zdobywając zaszczytne miejsca i wyróżnienia. Jest wysoko oceniany za autentyczność wykonania, opracowanie artystyczne i stylizację, bogaty repertuar pieśni kujawskich oraz zestaw strojów do prezentowanych obrzędów. Zespół skupia w swym kręgu ludzi, którym przyświeca wspólny cel - troska o pielęgnowanie i kultywowanie kujawskiej kultury, aby bezcenna tradycja nie zaginęła, ale przetrwała i świadczyła o tożsamości oraz wyjątkowości regionu.
JK.To prawda tych sukcesów, oddziaływania na nasze środowisko, przypominania o folklorze było sporo. Ostatnio jakoś mało o nim słychać.
KS.No tak w tym roku przypada 45 rocznica jego powstania. To kawał historii naszego miasta, powiatu, kujaw. Jeśli pani pozwoli to przypomnimy trochę faktów z mojej rozmowy z Józefem Ryszardem Pernakiem i panią Wanda Waszak na ten temat.
 A oto ta rozmowa.
Jakie są jego korzenie. Opowiada znany z zamiłowania do historii miasta i nie tylko Józef Ryszard Pernak.
KS.Ryszardzie jesteś od wielu lat związany z Radziejowem co możesz powiedzieć o radziejowskich "Kujawach" zwłaszcza ,że podobnie jak mój ojciec doskonale znałeś i współpracowałeś z Panem Józefem Górczyńskim nierozerwalnie związanym także z Zespołem Kujawy.? Historia Radziejowskich "Kujaw"
RP.Rzeczywiście znałem wiele osób i dlatego chciałbym podać najważniejsze fakty z działalności zespołu oraz ludzi z nim związanych. Uważam ,że w działalności życia kulturalnego Radziejowa na szczególna uwagę zasługuje społeczny ruch kulturalny, posiadający tradycje sięgające XIX wieku. Ten żywiołowy , lecz rozproszony ruch społeczno-kulturalny ujęto w ramy organizacyjne powołując w 1962 roku Towarzystwo Miłośników Kujaw. Powstało ono z inicjatywy Józefa Górczyńskiego , organizatora i wieloletniego dyrektora Zespołu Szkół Mechanicznych w Radziejowie, posła na Sejm, zasłużonego działacza kultury.
Na pierwszym zebraniu organizacyjnym TMK wybrano Józefa Górczyńskiego , który pełnił tę funkcje do śmierci w 1994 roku. Na szczególna uwagę w działalności Towarzystwa Miłośników Kujaw zasługuje fakt zorganizowania w 1967 roku zespołu folklorystycznego. W tym roku 17 grudnia 2012 r. mija 45 lat od jego utworzenia
Organizatorem tego , o niewątpliwym znaczeniu kulturowym i kulturotwórczym był wspomniany prezes TMK , Józef Górczyński.
Powołany amatorski zespół folklorystyczny przybrał nazwę „Kapela Ludowa" .Biorąc pod uwagę skład zespołu nazwa ta wydaje się uzasadniona. Podstawowym członem była liczebnie największa grupa osób grających na instrumentach. Pod nazwą „Kapela Ludowa" zespół występował do 1970 roku. W tym to bowiem roku pojawiła się po raz pierwszy nazwa „ Zespół Pieśni i Tańca "Kujawy". Ta nazwa jest najbardziej właściwa, bowiem zespół gra, śpiewa, tańczy. Radziejowski zespół Kujawy zaliczyć należy do kategorii zespołów autentycznych. Prezentuje on folklor naturalnie, niejako na „żywo". Programy zespołu opracowywane są zazwyczaj samorzutnie, dzięki uczynnej pamięci osób starszych, odtwarzających dawne piosenki, tańce, zwyczaje i treści obrzędów.Zespół powstał z autentycznej potrzeby grupy członków TMK i niejako na zapotrzebowanie mieszkańców Radziejowa. Opiekunem merytorycznym zespołu „Kujawy" od jego powstania było Towarzystwo Miłośników Kujaw w Radziejowie. Towarzystwo przyjęło na siebie rolę propagatora działalności zespołu.Od powstania do 1975 roku miejscem spotkań zespołu był Zespół Szkół Mechanicznych w Radziejowie. W budynku tym odbywały się próby, tam też zabezpieczone było pomieszczenie do przechowywania strojów, instrumentów bądź też innych akcesoriów.
Od 1978 roku opiekę merytoryczna a także organizacyjną sprawuje Radziejowski Dom Kultury, a obecnie Miejski i Powiatowy Dom Kultury. Do 1975 roku „Kujawy" finansowane były w całości przez Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy. Z funduszy tego wydziału zakupiono w 1978 roku pierwsze kompletne stroje kujawskie. W latach 1975-1978 opiekę finansową sprawowało TMK. Od 1978 roku z budżetu RDK zakupiono kostiumy dla członków zespołu. W 1979 roku Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku zakupuje obuwie. Kolejne nowe kompletne stroje dla zespołu zakupił Radziejowski Dom Kultury w 1997 roku dzięki środkom przyznanym przez Wojewodę Włocławskiego Władysława Kubiaka.
KS.Ryszardzie jak kształtowało się na przestrzeni tych lat kierownictwo artystyczne ?
Pierwszym kierownikiem artystycznym zespołu Kujawy był Henryk Gronkowski. Funkcję tę pełnił do 1968 roku. Pochodził z Kujaw, był nauczycielem. Praca H. Gronkowskiego z zespołem charakteryzowała się ciągłym poszukiwaniami zmierzającymi do nadania zespołowi charakteru autentycznego. W latach 1968-1970 „Kujawami" kieruje Józef Kucal. Pod jego kierownictwem zespół osiągnął wysoki poziom wykonawczy.W 1970 roku kierownictwo artystyczne obejmuje Józef Pietrzak, muzyk z wykształcenia, doskonały znawca folkloru kujawskiego. Józef Pietrzak był nie tylko muzykiem, kierownikiem i jednocześnie członkiem zespołu, ale przede wszystkim znakomitym pedagogiem związanym z ruchem artystycznym od 1946 roku. Józef Pietrzak w 1990 roku opuścił Radziejów i zamieszkał w Chojnicach , gdzie nadal aktywnie pracował. Zmarł 10 czerwca 1999 roku. Na uwagę w działalności Zespołu Pieśni i Tańca "Kujawy " zasługuje Maria Dębniak. Od początku związana z " Kujawami". Jako szczególnie aktywny członek zespołu. Zajmowała się strona choreograficzną przygotowywanych programów artystycznych Od 1990 roku z powodzeniem zespołem kieruje Henryk Nawrocki, od 1999 roku choreografia w "Kujawach" zajmuje sie Wanda Waszak.
KS.Pani Wando ?Jakie sukcesy odnosił zespół w ostatnich 45 latach.?
WW.
Uważam, że najważniejszym naszym sukcesem jest to, że od wielu lat jesteśmy w tym środowisku potrzebni. Ze to co robimy, robimy z pasją i przekonaniem- "Kochamy bowiem swoje miasto Radziejów-kochamy nasze drogie Kujawy". i to co robimy to dla Was ale także i dla naszej satysfakcji.
KS.Za nim przejdziemy do sukcesów może Pani podać aktualny skład zespołu.?
WW.Proszę bardzo na przestrzeni tych lat zmieniał się skład osobowy ale zespół swą pasją zarażał innych i stale się rozwija - a, że przy tym odnosi sukcesy to powód do dumy i satysfakcji. Aktualnie w skład zespołu wchodzą: Białkowski Stanisław, Bykowski Jan, Daniel Stanisław, Dorosz Piotr, Gwizdalski Janusz, Kacprzak Danuta, Maciejewski Kazimierz, Nowak Anna, Nowak Stanisław, Nowakowska Zofia, Nowakowski Marian, Pietrzak Józef, Pilak Maria, Pilak Teresa, Ratajczyk Milena, Ratajczyk Monika, Sikorska Barbara, Surdyk Maria, Szcześniewicz Elżbieta, Szmydt Ewa, Szyszkowski Ireneusz, Trawczyńska Annna, Waszak Wanda, Wesołowski Andrzej,Wiczyńska Emila.
KS.Pani Wando przejdźmy do sukcesów zespołu ?
WW.Jak pamiętam pierwszy publiczny występ zespołu miał miejsce juz w 1968 roku. W latach następnych zespół koncertował z okazji Świąt Państwowych i Dnia Nauczyciela. Szczególne ożywienie w działalności koncertowej miało miejsce w latach 1972-1984. W 1977 roku miasto Radziejów obchodziło 725 rocznicę uzyskania praw miejskich. Zorganizowano wtedy min. Sesje Naukową dla uczestników, na której to wystąpił zespół Kujawy. W tym samym dniu obchodzono 17 grudnia jubileusz 10 lecie pracy kulturalnej zespołu.
Polskie Radio Bydgoszcz w dniu 22 grudnia 1977 roku nadało audycje poświęcona działalności zespołu. A ten dał koncert z okazji 10 lecia swego istnienia. Od 1972 roku corocznie nieprzerwanie radziejowskie Kujawy uczestniczą w Festiwalu Folkloru Kujaw w Ciechocinku. Udział w tym festiwalu to liczne nagrody, często główne dla zespołu, kapeli czy solistów. Nagrody Ministra Kultury. Wojewody Gdańskiego. Prezydenta Gdańska to akcenty udziału radziejowskich Kujaw w Festiwalu Folkloru Kujaw Polski Północnej w Gdańsku. Liczne nagrody zdobył zespół na festiwalach w Nakle i Bydgoszczy. Zespół koncertował : Koszalin, Bytom, Kazimierz n.Wisłą, Darłowie, Braniewie, Kwidzynie, Mielnie, Sianowie, Sarbinowie, Warszawie.W 1978 na Białorusi , a w 1984 w Barcelonie w Hiszpanii.
Dziś już trudno się dokładnie doliczyć ile daliśmy występów, ile koncertów dały "Kujawy".Trudno się doliczyć w ilu przeglądach braliśmy udział, zajmując zawsze czołowe pozycje.Przyjmowani wszędzie jesteśmy entuzjastycznie zapisaliśmy się trwale na kartach dokonań kulturalnych na Kujawach.Gdziekolwiek pojawił się zespół "Kujawy" od razu zbierało się dużo ludzi i zaczynały się wspólne tańce. l tak do dzisiejszego dnia zespół "Kujaw" jeździ i bawi, nie tylko dorosłych a także młodszą część widownii to jest nasza misja "robimy to dla naszego miasta i naszych kochanych Kujaw"a także dla siebie bo tutaj mieszkamy i żyjemy.
KS.Pani Wando ?Jaki był i jest repertuar reprezentowany przez zespół.?
WW.Przygotowywane przez zespół programy tworzą logiczna pewna całość , maja określona myśl przewodnią. Początkowo bez tytułu, ale w trakcie działalności dążono do tego aby każdy program był opatrzony zgodnie z zawartymi w nim treściami, określonym tytułem. Do najważniejszych zatytułowanych programów należy zaliczyć: "Na kujawską nutę"- "Nie ma jak to na kujawach"-"Jak kujawy to kujawy"W latach 1975-1978 zespół opracowuje widowiska folklorystyczno-obrzędowe. Najważniejsze z nich to : "Tak bywało na weselach kujawskich"-"Frycowe na kujawach". W latach późniejszych Kujawiacy z Radziejowa przygotowywali widowiska dożynkowe prezentowane nie tylko w Radziejowie. Pieśni, piosenki , teksty, rymy i formy taneczne zamieszczane w widowiskach pochodziły zazwyczaj od osób starszego pochodzenia, gównie członków zespołu. stąd też zachowały one autentyzm zgodny z pierwowzorem. W ten sposób "wydobyte z zapomnienia stare tańce ,przyśpiewki i obrzędy kujawskie w wykonaniu zespołu nabierały pierwotnego nie skażonego blasku"
Tyle fragmentów tych rozmów.
KS.Pani Jadwigo może pani spuentuje ten wątek dotyczący rozmowy o tym zespole.
JK."Droga przyjaźni w tym zespole- jak wszystko co piękne - jest trudna. Z podziwem, a może ostrożnym zdziwieniem, spoglądają między siebie bo są przyjaciółmi. Badawczo przyglądają się sobie. Co znaczy "być przyjacielem"? Czy my zawsze potrafią być przyjaciółmi?. Każdy z nich zawsze dawał wszystko aby rozsławiać tę naszą - „Mała ojczyznę" z za to należy im się chwała i uznanie. Myślę, że warto, ba trzeba zapewnić stała pomoc temu zespołowi aby to nadal kultywował.
KS.Dziękuję za kolejny wątek naszej rozmowy.
Więcej fotek tutaj:https://picasaweb.google.com/102385055841116070360/DzieSeniora20071115  
KS.