Wpisy do ksiąg wieczystych miały być szybsze, ale nie będą. Sejm nie przyznał notariuszom nowych uprawnień

Od kilku lat narasta problem przeciążenia sądów wieczystoksięgowych. Osoby chcące dokonać wpisu do księgi, np. w związku z zakupem mieszkania, skarżą się na bardzo długi, wręcz wielomiesięczny czas oczekiwania. Przykładowo w Warszawie przekracza on obecnie średnio pół roku, co i tak nie jest jeszcze najgorszym wynikiem, bo w październiku ubiegłego roku w stolicy czekało się na wpis nawet ponad 13 miesięcy. Urzędnicy tłumaczyli wówczas, że to wina pandemii, ale – jak widać – sytuacja wciąż jest zła. A warto pamiętać, że opóźnienia te generują dodatkowe koszty dla klientów banków.

– Do czasu wpisu hipoteki w księdze wieczystej na rzecz banku, bank wymaga wyższego oprocentowania kredytu hipotecznego w postaci ubezpieczenia pomostowego. Może to podnieść ratę kredytu nawet o 20 procent! – wyjaśnia Sebastian Juszczak, ekspert PZFD.

W reakcji na te opóźnienia 17 września weszła w życie nowelizacja prawa bankowego, dzięki której banki muszą zwrócić klientom opłaty poniesione w związku z oczekiwaniem na wpis do hipoteki. Tym samym kredytobiorcy nie muszą już ponosić kosztów opóźnień w sądach wieczystoksięgowych.

W reakcji na problemy rząd od kilku miesięcy zapowiadał, że pracuje nad ich rozwiązaniem. Chodziło o to, że możliwość dokonywania wpisów do ksiąg wieczystych mieli otrzymać notariusze, co pozwoliłoby odciążyć sądy i skrócić czas oczekiwania na wpis. Notariusze mogliby dokonywać m.in. wpisów dotyczących:

• ustanowienia odrębnej własności lokalu,
• obciążenia lokalu ograniczonymi prawami rzeczowymi (np. hipoteką),
• obciążenia lokalu innymi roszczeniami i prawami.

Po zmianach notariusz byłby również odpowiedzialny za poinformowanie o dokonanym wpisie osób, których on dotyczy.

Wydawało się, że nowe rozwiązanie wejdzie w życie lada chwila. Pod koniec lipca informowano, że projekt ustawy jest gotowy i zostanie przyjęty „jesienią tego roku”. Tymczasem 1 grudnia 2022 r. Sejm w całości odrzucił projekt.

– Dość nieoczekiwane fiasko projektu (...) nie miało dużego związku z planami przyznania notariuszom możliwości dokonywania niektórych wpisów w księgach wieczystych. Znacznie większe kontrowersje wzbudzały propozycje wprowadzenia dość restrykcyjnej kontroli nad notariatem. Chodziło między innymi o możliwość zawieszenia notariusza na mocy postanowienia Ministra Sprawiedliwości – wyjaśnia Magdalena Markiewicz, ekspert portalu NieruchomosciSzybko.pl.

Liczne uwagi do projektu zmian w prawie zgłaszało m.in. środowisko notariuszy i referendarzy sądowych. Jak wyjaśnia cytowana ekspert, zwracali oni uwagę np. na to, że nadanie notariuszom nowych uprawnień wymagałoby wprowadzenia dużych zmian w systemie informatycznym związanym z księgami wieczystymi. Zanim wszystko zaczęłoby działać, jak należy, mogłyby minąć nawet 2–4 lata. W efekcie właściciele nieruchomości czekający miesiącami na wpis i tak długo nie odczuliby żadnej różnicy.

– Nie można jednak wykluczyć, że Ministerstwo Sprawiedliwości będzie próbowało jeszcze raz przeforsować projekt nowelizacji ustawy prawo o notariacie (tym razem jako projekt poselski) – zauważa ekspert NieruchomosciSzybko.pl.

Jak się okazuje, była to trafna prognoza – krótko po odrzuceniu projektu ustawy przez Sejm takie plany potwierdził wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł. Na zmiany przyjdzie jednak jeszcze poczekać.

Warto dodać, że wielomiesięczne oczekiwanie na wpis to niejedyny problem związany z księgami wieczystymi. Od dłuższego czasu między Urzędem Ochrony Danych Osobowych a Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii trwa spór o to, jak chronić dane Polaków zawarte w księgach wieczystych. Z jednej strony możliwość sprawdzenia księgi wieczystej jest kluczowa dla bezpiecznego obrotu nieruchomościami (można np. upewnić się, czy osoba wystawiająca działkę na sprzedaż faktycznie jest jej właścicielem). Z drugiej strony, znając numer księgi wieczystej nieruchomości, można dziś bez problemu uzyskać cenne informacje o właścicielu działki czy lokalu, np. jego numer PESEL, co może grozić np. kradzieżą tożsamości. Obecnie ten dylemat związany z RODO rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny.

– NSA ma rozstrzygnąć, czy numery ksiąg wieczystych są danymi osobowymi i czy mogą być powszechnie dostępne w serwisie geoportal.gov.pl. Obecnie funkcjonalność ustalenia numeru księgi wieczystej za jego pośrednictwem jest niedostępna [było to możliwe np. w 2020 r. – przyp. red.] – wyjaśnia radca prawny Emilia Miśkiewicz z JKM Kancelarii Radców Prawnych.