Kamienice na Starówce w Warszawie, a bazyliszek i syreny

Warszawskie Stare i Nowe Miasto było ozdabiane polichromią i techniką sgraffita dwukrotnie. Po raz pierwszy w 1928 r., po raz drugi - w 1953 r. Dla uczczenia 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości postanowiono przywrócić świetność tej najstarszej części Warszawy. Zespół artystów na czele z Zofią Stryjeńską podjął się udekorowania fasad kamienic na Starym Rynku. Po zakończeniu wojny, w 1945 r., kiedy zapadła decyzja o przywróceniu Warszawie Starówki, znowu stanęła kwestia dekoracji staromiejskich elewacji. Pierwsze z nich warszawiacy ujrzeli 22 lipca 1953r. Co jest tematem przedstawień na Starówce? Najogólniej mówiąc - afirmacja życia. Zarówno w scenach z dnia codziennego, jak i z legend warszawskich.

Na pierwszy ogień poszedł staromiejski Rynek, gdzie tematyka przedstawień jest związana z historią lub legendami Warszawy. Artyści chętnie nawiązywali zwłaszcza do tych ostatnich, niekiedy z przymrużeniem oka. Jest więc i sgraffito z bazyliszkiem, i panteon narodowy reprezentowany przez Hugona Kołłątaja i Piotra Skargę. Są Juliusz Słowacki i Bolesław Prus. Architekt Antonio Corazzi przedstawia model Teatru Wielkiego Stanisławowi Staszicowi, obok rozprawiają warszawscy szewcy, dalej ludzie teatru z Wojciechem Bogusławskim. Alegorie Pokoju i Sprawiedliwości pojawiły się na kamienicy Wójtowskiej. Wiele jest tematów muzycznych i tanecznych. Putta, stylizowane ptaki, pegazy i satyry występują w różnych wcieleniach. Wielokrotnie powtarzanym na wielu kamienicach tematem jest warszawska Syrenka jako herb miasta. Artyści z dużą pieczołowitością potraktowali zachowane we fragmentach dekoracje przedwojenne. I tak między innymi odrestaurowano polichromie Zofii Stryjeńskiej.

Dekoracje malarskie wykonano także na uliczkach Starego Miasta - na Piwnej, od Zapiecka do Wąskiego Dunaju, Szerokim Dunaju i większości kamienic przy ulicy Nowomiejskiej. Dekoracje są lepiej widoczne, bowiem zostały wykonane w niższych niż na Rynku partiach fasad. Ich tematyka jest podobna jak na Rynku. Elewacje Krzywego Koła, Świętojańskiej i placu Zamkowego to ornamentalne sgraffito z wplecionymi medalionami, na których umieszczono portrety postaci historycznych.