Mazowsze ma nowy zabytek. Chodzi o bramę założenia dworskiego koło Warszawy

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków bramę założenia dworskiego w Wólce Nosowskiej – Kolonia w powiecie łosickim. Postepowanie w tej sprawie zostało wszczęte z urzędu.

Nowy, mazowiecki zabytek mieści się na obszarze zespołu parkowo-pałacowego. Brama wybudowana została na przełomie XIX i XX wieku z inicjatywy ówczesnego właściciela majątku, Czesława Wroczyńskiego. Wzniesiona jest z cegły czerwonej i łamanego kamienia polnego, o wymiarach: 12 metrów długości, 1,25 głębokości oraz 4,5m wysokości.

- Założenie dworskie w Wólce Nosowskiej było ważnym historycznie ośrodkiem ziemiańskim. Jego nazwa pochodzi od pobliskiej wsi Nosów, z którą było związane jako folwark. W 1514 r. królowa Helena Rurykowiczówna, żona Kazimierza Jagiellończyka, nadała je kniaziowi Iwanowi Puzynie herbu Oginiec – przekazał prof. Jakub Lewicki.

Z końcem XVIII w. majątek stał się własnością rodziny Wężyków herbu ''Wąż''. Założenie dworskie w Wólce Nosowskiej, swój obecny kształt, zawdzięcza wybitnemu przedstawicielowi tego rodu, jakim był Ignacy Węłk, który okazał się ambitnym gospodarzem. Uczestniczył w odbiciu Zamościa z rąk Austriaków czy jako oficer napoleoński walczył w bitwie pod Berezyną, gdzie został ciężko ranny. Za bohaterstwo odznaczono go krzyżem oficerskim Virtuti Militari i Legią Honorową. Po dziewięciu latach służby wojskowej Ignacy Węłk wrócił do Polski, gdzie po krótkim okresie zamieszkiwania wraz rodziną pobliskim Toporowie, objął majątek w Wólce Nosowskiej.

Budynek ucierpiał pod koniec drugiej wojny światowej. Po odbudowie został zamieszkany, po to by w 1954 roku dwór przekształcić na szkołę podstawową.

- Brama jest materialnym świadectwem okresu świetności założenia dworskiego w Wólce Nosowskiej i charakterystyczną budowlą w lokalnym krajobrazie. Obiekt posiada wartości artystyczne, przejawiające się w formie architektonicznej, urozmaiconej indywidualnymi rozwiązaniami w postaci falistych spływów, czy też pionowych płycin, wypełnionych łupanym kamieniem polnym. Elementy te nadają bramie dostojny, monumentalny charakter – przyznał konserwator zabytków.

Ponadto sama brama posiada walory historyczne – jest jedynym poza murowanym dworem, materialnym świadectwem dawnego założenia dworskiego, na które składały się także karczma, budynki gospodarcze oraz czworaki, rozebrane po drugiej wojnie światowej.

Jak przypomniał prof. Lewicki, reprezentacyjna brama wjazdowa ma również bardzo ważne znaczenie naukowe dla analizy rozplanowania kompozycyjnego mało czytelnego dzisiaj założenia parkowo-pałacowego w Wólce Nosowskiej.